İqlim dəyişikliyi səbəbilə okean qəfil irəliləyə və ya geri çəkilə bilər. Dəniz səviyyəsinin dəyişməsi Yer kürəsinin iqlimindəki dəyişikliklər, o cümlədən planetin qütb oxundakı dalğalanmalar nəticəsində çox qısa zaman ərzində baş verə bilər.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Earth and Planetary Science Letters" jurnalında dərc olunmuş yeni bir tədqiqatda məlumat verilir.

Niderland, Böyük Britaniya və ABŞ-dan olan beynəlxalq tədqiqat qrupu dəniz səviyyəsinin son 540 milyon ildəki dinamikasını minillik dəqiqliyi ilə yenidən modelləşdirib. Bu tədqiqatın yalnız fundamental elmi deyil, həm də müasir iqtisadiyyat üçün praktik əhəmiyyəti ola bilər.

Tədqiqatın rəhbəri, doktor Daue van der Meerin sözlərinə görə, əvvəllər fosil qalıqları və çökmə süxurların təhlili əsasında dəniz səviyyəsini yalnız milyon illik intervallarla müəyyən etmək mümkün idi. İndi isə alimlər bu prosesi minillik miqyasda da təhlil edə bilirlər ki, bu da əvvəllər görünməyən qısamüddətli dalğalanmaları aşkara çıxarmağa imkan verir.

Məlum olub ki, dəniz səviyyəsi yalnız geoloji dövrlər ərzində tədricən dəyişməyib, həm də daha qısa müddətlərdə kəskin şəkildə dəyişib. Alimlər əvvəllər bu ehtimalı irəli sürsələr də, onu təsdiqləyəcək yetərli sübut yox idi. İndi isə çökmə qatlarının təhlili nəticəsində bu sürətli dəyişiklikləri yenidən canlandırmaq və onları qlobal iqlim dövrləri ilə əlaqələndirmək mümkün olub.

Tədqiqatda xüsusi diqqət Yer oxunun fırlanmasındakı dalğalanmalara yönəldilib. Bu ritmik dəyişikliklər iqlim şəraitinə təsir göstərir və xüsusilə buzlaqların formalaşdığı soyuq dövrlərdə özünü daha qabarıq göstərir. Məhz bu zaman Yer oxunun "yırğalanması" on minlərlə il davam edən buzlaq dövrlərini hərəkətə gətirir və bu da dəniz səviyyəsində 100 metrdən çox dalğalanmalara səbəb olur.

Keçmişdəki dəniz səviyyələri haqqında biliklər yalnız akademik deyil, həm də tətbiqi baxımdan mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu biliklər yer qabığının geoloji quruluş xəritələrinin dəqiqləşdirilməsinə kömək edir — xüsusilə faydalı qazıntıların hasilatı və ya ekoloji təhlükəsizlik üçün əhəmiyyətli olan qatların müəyyən edilməsində.

Məsələn, əgər məlum olsa ki, müəyyən dövrdə dəniz səviyyəsi yüksək olubsa, bu zaman mayeləri və qazları yaxşı saxlayan gil daşı qatlarının formalaşdığı ehtimal olunur. Əksinə, dəniz səviyyəsinin aşağı olduğu dövrlərdə su və ya enerji daşıyıcılarının toplanması üçün əlverişli məsaməli süxurlar, məsələn qumdaşları yaranır.

Doktor van der Meerin qeyd etdiyi kimi, bu məlumatlar yeraltı CO₂-nin təhlükəsiz şəkildə saxlanması, tullantıların basdırılması və ya yeni yataqların işlənməsi üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Yer qabığının alt qatlarının daha dəqiq xəritələri isə təmiz enerji texnologiyalarının inkişafı istiqamətində mühüm addımdır.

Aydın