Bir işıq ili işığın bir il ərzində qət etdiyi məsafədir. İşıq kainatda məlum olan ən sürətli şeydir və saniyədə təxminən 300.000 kilometr (186.000 mil) sürətlə hərəkət edir. Bu sürətlə bir il ərzində təxminən 9,46 trilyon kilometr (5,88 trilyon mil) məsafə qət edir.

Kilometrlərlə ölçmək yetmir

Ulduzlar, dumanlıqlar və uzaq qalaktikalar çox zaman bir neçə işıq ili və ya ondan daha böyük məsafədə yerləşir. Əgər bu məsafələri kilometr və ya mil ilə ifadə etməyə çalışsaq, olduqca böyük və qeyri-real rəqəmlərlə qarşılaşarıq. Buna baxmayaraq, insanlar məsafəni başa düşmək üçün konkret ölçülərə ehtiyac duyurlar.

Məhz bu nöqtədə amerikalı astronom Robert Börnham işıq ili anlayışını daha asan izah etmək üçün maraqlı bir üsuldan istifadə edib.

Astronomik vahid nədir?

Börnham işıq ilini astronomik vahid (AU - Astronomical Unit) ilə müqayisə edərək izah etməyə başlayıb. Bir astronomik vahid Yer ilə Günəş arasındakı orta məsafəyə bərabərdir. Bu məsafə təxminən 150 milyon kilometr (93 milyon mil) təşkil edir. İşığın bu məsafəni qət etməsi təxminən 8 dəqiqə çəkir. Yəni, Günəşdən çıxan bir işıq şüası Yerə 8 dəqiqəyə çatır.

İşıq ilini mil vahidilə düşünmək

Börnham maraqlı bir oxşarlıq aşkarlayıb:

* 1 işıq ilində təxminən 63.000 astronomik vahid mövcuddur;

* 1 mil isə təxminən 63.360 düym (inch) təşkil edir.

Bu bənzərlik əsasında belə bir analogiya qurmaq olar: Əgər 1 astronomik vahidi 1 düym olaraq qəbul etsək, 1 işıq ili təxminən 1 mil (1,6 km) olacaq.

Bu ölçü vahidi ilə baxdıqda:

* Günəş ilə Yer arasındakı məsafə: 1 düym;

* Ən yaxın ulduz olan Alfa Sentavri (Alpha Centauri): 4,4 mil (təxminən 7 km).

Bu analogiya kainatı "ayaqla gəzilə biləcək" bir formaya salır və anlayışı sadələşdirir.

Tanış göy cisimləri nə qədər uzaqdadır?

Eyni miqyasla bəzi göy cisimlərinin Yerə olan məsafəsi belə təsəvvür edilə bilər:

Bu rəqəmlər hələ də çox böyük görünsə də, bu cür müqayisələr kainatın ölçülərini daha asan dərk etməyə kömək edir.

İşıq sürəti nə qədər sürətlidir?

İşıq saniyədə 300.000 kilometr məsafə qət edir. Bu qədər sürətlə hərəkət edə bilsəydik, Yer kürəsinin ekvatorunu saniyədə 7,5 dəfə dolaşa bilərdik! Bir il bu sürətlə hərəkət etdikdə təxminən 9,5 trilyon kilometr (5,9 trilyon mil) məsafə alınır və bu da bir işıq ili deməkdir.

Kainat nə qədər böyükdür?

Gündəlik ölçülərlə düşünmək, kainatın nə qədər böyük olduğunu anlamağa kömək edir. Robert Börnhamın yanaşması isə mürəkkəb ədədlərin fövqündə olaraq, kainata daha real bir baxış imkanı yaradır. Bəlkə də kainatın həqiqi ölçüsünü heç vaxt tam anlamayacağıq, amma bu cür müqayisələr onu bir qədər daha yaxın və başa düşülən edir.

Aydın