əSon günlərdə "Spotify" platformasında diqqətçəkən bir hadisə yaşanıb. 1989-cu ildə silahla vurularaq həyatını itirmiş kantri musiqiçisi Bleyz Folinin adına "Together” adlı yeni bir mahnı yayımlanıb. İlk baxışda bu kantri balladası, Foliyə məxsus daha əvvəl yayımlanmamış bir arxiv yazısı kimi görünüb.

Qaynarinfo xəbər verir ki, mahnı, üz qabığı şəkli, müəlliflik məlumatları və sənətçi adı ilə birlikdə platformada digər yeni sinqllar kimi təqdim edilib. Lakin həqiqət tamamilə fərqli idi: bu mahnı Foliyə aid deyil və süni intellekt tərəfindən yaradılıb.

Mahnı Foli pərəstişkarları və sənətçinin musiqilərini təmsil edən "Lost Art Records” tərəfindən aşkar edilərək xəbərdarlıq edildikdən sonra məsələ "404 Media” nəşri tərəfindən ictimaiyyətə çatdırılıb. Nəticədə bu mahnı, eləcə də süni intellekt vasitəsilə hazırlanaraq kantri musiqisinin əfsanəvi ismi Qay Klarkın adına təqdim olunan başqa bir kompozisiya "Spotify"dan silinib.

Ən maraqlı məqam isə bu saxta parçaların müəllif hüquqları bölməsində "Syntax Error” adlı bir şirkətin adına rast gəlinməsidir. Mahnıların əslində kim tərəfindən və necə yükləndiyi tam olaraq məlum olmasa da, süni intellekt vasitəsilə yaradılmış məzmunların musiqi sənayesinə necə asanlıqla daxil ola bildiyi bir daha sübut olunmuş olub.

"Spotify" platformasında süni intellekt tərəfindən yaradılmış musiqilər yeni deyil. Lo-fi ritmlərdən ambient janrına qədər bir çox avtomatik hazırlanan məzmun milyonlarla dəfə dinlənilib. Lakin bu tərkiblər adətən uydurma sənətçi adları və ya süni intellektə məxsus olduqlarını göstərən etiketlərlə təqdim olunur. "The Velvet Sundown” da bu nümunələrdən biridir.

Lakin Foli hadisəsində vəziyyət tamam fərqli olub: real bir sənətçinin adı, imici və keçmişi istifadə edilərək qəsdən aldadıcı bir təqdimat hazırlanıb.

Bu hal xüsusilə vəfat etmiş sənətçilərlə bağlı etik müzakirələri yenidən gündəmə gətirib. Ailəsinin və ya təmsilçi şirkətin icazəsi olmadan bir sənətçinin adı ilə musiqi yayımlamaq təkcə hörmətsizlik deyil, eyni zamanda ciddi bir dələduzluq nümunəsi kimi qiymətləndirilir. "Spotify" kimi milyonlarla istifadəçiyə çatan nəhəng bir platformada bu cür məzmunların yayımlana bilməsi isə rəqəmsal nəzarət sistemlərinin zəifliyini ortaya qoyur.

Hadisəyə dair "Spotify" tərəfindən verilən açıqlamada bildirilib ki, müzakirəyə səbəb olan mahnı "TikTok”un musiqi yayım vasitəsi olan "SoundOn" üzərindən yüklənib. Platforma, bu cür məzmunların öz "yanıldıcı kimlik təqdimatı” siyasətini pozduğunu, bu hallarda məzmun təminatçılarına qarşı müvafiq tədbirlərin görüldüyünü qeyd edib. Lakin bu parçaların sistemdən keçərək yayıma alınması, nəzarət mexanizmlərinin hələ də ciddi boşluqlara malik olduğunu göstərir.

Bu gün süni intellekt texnologiyaları sayəsində bir mahnını sıfırdan yaratmaq, real bir sənətçinin səsinə bənzətmək və rəqəmsal platformalara yükləmək olduqca asanlaşıb. Üstəlik, "Apple Music", "YouTube" kimi digər iri platformalar da bu tip "deepfake” məzmunları filtrasiya etməkdə çətinlik çəkir. Suno və Udio kimi alətlər isə dəqiqələr içində mahnı sözləri və vokalları birləşdirə bilir.

Bu nöqtədə süni intellektin musiqi istehsalında bir vasitə kimi istifadəsinə etiraz edilmir. Hətta yaradıcılığı dəstəklədiyi müddətcə bu texnologiyalar sənət dünyasına töhfə də verə bilər. Lakin süni intellektlə hazırlanmış musiqilər, hansı niyyətlə hazırlanmasından asılı olmayaraq, düzgün şəkildə etiketlənməli və real sənətçilərlə qarışdırılmamalıdır. Xüsusilə də artıq həyatda olmayan sənətçilərin irsindən istifadə edərək məzmun hazırlamaq, təkcə etikadan kənar bir davranış deyil, həm də ciddi etimad problemlərinə yol açır.

Aydın